کتاب بازیگری | معرفی کتاب‌های بازیگری سینما و تئاتر | آموزش بازیگری

مطالعه، یکی از مهم‌ترین راه‌های پیشرفت یک بازیگر و مطالعه یک کتاب بازیگری، میانبری برای آموزش تئوری تکنیک‌های بازیگری است. در مواجهه با این پرسش که بهترین کتاب بازیگری به زبان فارسی کدام است، پاسخ دقیقی وجود ندارد. چرا که پرواضح است هر کتاب ویژگی‌های مخصوص خود را دارد و برای مخاطب خاصی از بازیگران طراحی شده است.

برخی عناوین کتاب بازیگری برای بازیگران مبتدی و هنرجویان، برخی از آن‌ها برای آموزش تکنیک‌های پیشرفته‌تر، برخی دیگر برای آموزش بازیگری خلاق به کودکان و تعدادی هم تلاش بر آموزش بینش بازیگری دارند.

بهترین کتاب بازیگری به زبان فارسی کدام است؟

عناوین کتاب بازیگری در ایران از نظر نوع تألیف به دو دسته تقسیم می‌شوند:

یکی کتاب‌های تألیفی توسط اساتید بازیگری ایرانی مانند حمید سمندریان، مهدی ارجمند، قطب‌الدین صادقی، احمد دامود، علی اکبر علیزاد و غیره هستند و دیگری شامل ترجمه کتاب‌های اساتید بازیگری در سرتاسر جهان است. از استانیسلاوسکی گرفته تا میخائیل چخوف، استلا آدلر و ریچارد بولسلاوسکی.

در این مطلب به معرفی پایه‌ای ترین و مهم‌ترین کتاب‌های آموزش بازیگری به زبان فارسی می‌پردازیم:

سه جلدی استانیسلاوسکی، بنیادی ترین کتاب بازیگری

• نویسنده: کنستانتین استانیسلاوسکی
• مترجم: مهین اسکویی
• انتشارات: سروش
• تعداد صفحات: در مجموع 1851 صفحه

مجموعه آثار کنستانتین استانیسلاوسکی، که به اصطلاح سه جلدی استانیسلاوسکی خوانده می‌شود، بنیادی ترین کتاب بازیگری برای هنرجویان و بازیگران تئاتر و سینما است. این مجموعه شامل سه کتابِ آماده سازی هنرپیشه، شخصیت سازی و نقش آفرینی می‌شود که هر کدام از آن‌ها، مرحله‌ای از به نقش رسیدن بازیگر را آموزش می‌دهند.

این مجموعه کتاب بازیگری باید در کتابخانه هر بازیگری وجود داشته باشد. کنستانتین استانیسلاوسکی، این معلم بزرگ بازیگری، با پیگیری مسیر بازیگر از اولین خوانش تا اجرا بر روی صحنه، نحوه برخورد درونی و بیرونی با کاراکتر را به طور همزمان بررسی می‌کند.

او به بازیگر آموزش می‌دهد که چگونه داستان را از دید خود بازگویی کند، چگونه برای ارتباط گرفتن با موقعیت شخصیت در تجربیات خود تعمق کند، چگونه برای مضمون بخشیدن به گفته‌های نویسنده، برای خود یک زندگی درونی ایجاد کند، و در نهایت، صحبت از بیان فیزیکی شخصیت در حرکت، صدا، لحن و گفتار می‌شود.

کتاب بازیگری اول، یعنی آماده سازی هنرپیشه، به آمادگی درونی یک بازیگر برای کشف ابعاد مختلف کاراکتری که می‌خواهد بازی کند، می‌پردازد.

شخصیت‌سازی در مورد تکنیک‌های بیرونی بازیگر برای رسیدن به نقش صحبت می‌کند. تکنیک‌هایی مثل استفاده از بدن، حرکت، کلمه‌سازی، بیان، کنترل و حتی آواز خواندن.

و کتاب بازیگری آخر یعنی نقش آفرینی، جمع‌بندی استانیسلاوسکی در مورد هنر و پیشه بازیگری است. با گفتگو درباره نمایشنامه‌های اتللو نوشته ویلیام شکسپیر و بازرس نوشته گوگول، به توصیف مقدمات قبل از یک اجرای واقعی بر روی صحنه می‌پردازد.

تمرینات استانیسلاوسکی برای بازیگری، دست روی تخیل بازیگر می‌گذارد و به کسانی که این کتاب را می‌خوانند، کمک می‌کند تا هم برداشت خود از واقعیت را کشف کنند و هم نحوه ساختن آن را بشناسند.

کتاب بازیگری، شش درس نخست بولسلاوسکی

• نویسنده: ریچارد بولسلاوسکی
• مترجم: حسن ملکی
• انتشارات: نشر افکار
• تعداد صفحات: 125 صفحه

شش درس نخست بولسلاوسکی، یکی از بهترین کتاب های بازیگری برای هنرجویان جوانی است که به تازگی وارد این حرفه شده‌اند. بولسلاوسکی در کتاب خود سعی می‌کند پیش‌فرض‌های عامیانه و غیرعلمی از بازیگری را در ذهن هنرجو کمرنگ کند و مسیر حرفه‌ای و آکادمیک تبدیل شدن به یک بازیگر را برای او تصریح نماید.

این کتاب، یک کتاب سبک و کم حجم برای شروع مطالعه در زمینه بازیگری بوده و جزو معدود کتاب های بازیگری است که خواندن آن قبل از سه جلدی استانیسلاوسکی به هنرجویان و بازیگران توصیه می‌شود.

ریچارد بولسلاوسکی، استاد بزرگ بازیگری و از شاگردان استانیسلاوسکی، تعالیم این استاد را از روسیه به آمریکا منتقل کرد و از این طریق هنر بازیگری در آمریکا را ارتقا داد و همراه با دیگر شاگردان استانیسلاوسکی از جمله استراسبرگ، بازیگران بزرگ زیادی را تربیت نمود.

بولسلاوسکی در این کتاب بازیگری، به شیوه‌ای داستان‌گو و پرهیجان، تکنیک و تئوری بازیگری خود را به خوانندگان و هنرجویان منتقل می‌کند.

تکنیک بازیگری استلا آدلر، دفترچه تمرینات روزانه یک بازیگر

• نویسنده: استلا آدلر، با مقدمه‌ای از مارلون براندو
• مترجم: احمد دامود
• انتشارات: مرکز
• تعداد صفحات: 174 صفحه

تکنیک بازیگری استلا آدلر، مجموعه‌ای از تکنیک‌های کاربردی و مهم بازیگری است که به عقیده شخص آدلر، این تکنیک‌ها او را به یک بازیگر حرفه‌ای تبدیل کرده است.

استلا آدلر برای آموزش این تکنیک‌ها، تمریناتی از کلاس‌های خود را در کتاب گنجانده است که انجام دادن این تمرینات در کنار مطالعه کتاب، دو وجه تئوری و عملی بازیگر در مواجهه با نقش را تقویت می‌کند. این تمرینات در راستای تسلط بازیگران بر روی بیان، بدن، ذهن و احساسات‌شان است که در نتیجه، سبک، اصالت و اعتماد به نفس منحصر به فردی برای آن‌ها به ارمغان می‌آورد.

استلا آدلر به عنوان یکی از شاگردان استانیسلاوسکی، تلاش کرده که تکنیک‌هایی از این استاد بزرگ بازیگری را در این کتاب کلاسیک بگنجاند و به هنرجویان این رشته، بینش ارزشمندی درباره ابزارهای بازیگری اعطا کند.

بازیگری به شیوه متد: متد اکتینگ از آغاز تا امروز

• نویسنده: لی استراسبرگ
• مترجم: مهدی ارجمند
• انتشارات: نقش و نگار
• تعداد صفحات: 200 صفحه

کتاب بازیگری به شیوه متد، به دنبال پاسخ به سؤالاتی بنیادی درباره ماهیت و روح بازیگری، سیستم استانیسلاوسکی و شیوه بازیگری متد اکتینگ است.

لی استراسبرگ، یکی از مهم‌ترین شاگردان استانیسلاوسکی و نویسنده این کتاب، تأکید می‌کند که این کتاب نه فقط برای بازیگران حرفه‌ای و هنرجویان این رشته، بلکه برای تمام علاقه‌مندان به هنر بازیگری است، تمام کسانی که به دنبال راهی برای بروز خلاقیت در هنر هستند. در نتیجه، کتاب بازیگری به شیوه متد، بیش از این‌که یک کتاب آموزشی باشد، سفر قهرمانی است برای کشف جوهره بازیگر و یافتن راهی برای آفرینش خلاق.

این استاد بزرگ بازیگری اعتقاد دارد که تا آن زمان، درک درستی از جوهر هنر بازیگر ارائه نشده است. چرا که این هنر به یک هنر انتقالی تبدیل شده و درک درستی از مسائل و مشکلات هنرمندان این رشته وجود نداشته است.

این کتاب شرح جستجوی بی‌وقفه و خستگی ناپذیر استراسبرگ برای به ثمر رساندن بنیادهای مکتب بازیگری متد اکتینگ است. جستجو در بین رویدادهای تاریخی، دیدن اجراهای بزرگ و تحقیقات و مکاشفه شخصی او.

استراسبرگ در این کتاب توضیح می‌دهد که چگونه راهکارها و درسنامه‌های استانیسلاوسکی مورد استفاده تئاتر گروپ قرار گرفت و چه نتایجی از آن‌ها حاصل شد. او همچنین مسائلی را حل می‌کند که استانیسلاوسکی موفق به حل کردن آن‌ها نشده بود.

در نهایت، این فرآیند به کشف مقوله خلاقیت و ماهیت آن می‌رسد. نقطه‌ای که این نظریه، «حافظه عاطفی» را به عنوان مرکز ثقل خلاقیت بازیگر کشف می‌کند.

بازیگری میخائیل چخوف – جلد 1 و 2

• نویسنده : میخائیل چخوف
• مترجم: کیاسا ناظران
• انتشارات: قطره
• تعداد صفحات: در مجموع 424 صفحه

کتاب دو جلدی بازیگری اثر میخائیل چخوف، حاصل سال‌ها تجربه، تلاش و فعالیت آزمایشگاهی او در زمینه بازیگری است که اکنون در اختیار هنرمندان و علاقه‌مندان به بازیگری قرار گرفته است.

متد منحصر به فرد چخوف، در مقابل روش استانیسلاوسکی در خلق کاراکتر قرار می‌گیرد و بیش از هر چیز بر تخیل بازیگر استوار است. چخوف معتقد است روش استانیسلاوسکی، چشمه خلاقیت بازیگر را خشک و محدود می‌کند و بازی‌ها در چنین سیستمی، سرد و مرده به نظر می‌رسند.

در متد بازیگری چخوف، بازیگر بینش بسیار عمیق‌تری نسبت به خود و کاراکتری که قرار است بازی کند، به دست می‌آورد و این توانایی را به دست می‌آورد تا به آسانی و با استفاده از مهارت‌ها و تکنیک‌هایش، به هر نقشی برسد.

از تکنیک‌هایی که در این روش به کار برده می‌شود، آزمایشات بدنی و بداهه پردازی بر اساس تخیل است. به طوری که همه چیز طبیعی‌تر و عمیق‌تر جریان پیدا کند.

برای مطالعه این دو جلدی کتاب بازیگری، بهتر است سه جلدی استانیسلاوسکی را مطالعه کرده یا حداقل پیش‌زمینه‌ای از آن داشته باشید.

ویوپوینت: راهنمای عملی روش ویوپوینت و کامپوزیشن

• نویسنده: آن بوگارت، تینا لاندو
• مترجم: سیمین غلامی
• انتشارات: بیدگل
• تعداد صفحات: 256 صفحه

پس از این‌که یک بازیگر با روش‌های کلاسیک بازیگری اعم از روش استانیسلاوسکی، چخوف، استراسبرگ و مایزنر آشنا می‌شود، بهتر است با روش‌های مدرن و جنبش‌های نوین بازیگری تئاتر در سراسر جهان نیز آشنا شود. ویوپوینت یکی از کاربردی‌ترین و معروف‌ترین روش‌های تمرین تئاتر و بازیگر در جهان است و گروه‌های زیادی برای به اجرا رسیدن، از آن استفاده می‌کنند.

آن بوگارت کارگردان تئاتر و استاد رشته کارگردانی در دانشگاه کلمبیا و تینا لاندو، معلم آزاد تئاتر، بنیانگذار این روش درونی بازیگری هستند که برآیندی از متدهای کلاسیک و مدرن بزرگان تئاتر جهان، در زمینه بازیگری است و تأکید فراوانی بر بداهه‌پردازی بازیگر دارد.

کتاب بازیگری ویوپوینت به نوعی یک دفترچه تمرین برای به ترکیب جنبه‌های مختلف متن، بازیگری و کارگردانی است که پس از توصیف هر جزء از این اجزا، تمرینی متناظر با آن طراحی کرده است.

کتاب درس‌های بازیگری: بازی برای دوربین

• نویسنده: مهدی ارجمند
• انتشارات: سوره مهر
• تعداد صفحات: 190 صفحه

این کتاب بازیگری به بررسی تفاوت بازی بازیگر در تئاتر و سینما می‌پردازد و در این راه، الفبا و مبانی بازیگری در سینما را بررسی می‌کند و تلاش می‌کند خواننده خود را با اصالت این مدیوم، آشنا سازد. در مرحله بعد، او به سراغ ارتباط بازی با قاب دوربین می‌رود و مسائلی چون زاویه دید، لنز، ارتفاع دوربین، اندازه قاب و میزانسن در سینما را بررسی می‌کند.

مهدی ارجمند، مدرس بزرگ بازیگری در ایران برای توضیح هر کدام از المان‌های بازی در مقابل دوربین، مثال‌هایی ذکر می‌کند و برای درک بیشتر این مثال‌ها، از تصاویر مربوط به بازی بازیگرانی چون ژولیت بینوش و الیزابت تیلور در فیلم‌های مهمشان استفاده می‌کند.

این کتاب بازیگری حالتی کارگاهی دارد و خواننده خود را با مسائل تئوری پیچیده سر در گم نمی‌کند.

مترونوم در بازیگری: انرژی، زمان و حرکت در بازیگری مدرن

• نویسنده: مهدی ارجمند
• انتشارات: نقش و نگار
• تعداد صفحات: 176

این کتاب بازیگری به بررسی مواردی چون بداهه پردازی، انواع کاراکتر، بازی تک‌نقطه‌ای و چندنقطه‌ای و حافظه خلاق می‌پردازد. مهدی ارجمند با ابداع مثلث زمان، انرژی و حرکت در تناظر با زندگی انسان، مفهوم عجیب و نوینی را از بازیگری مطرح می‌کند و با آموزش به کارگیری انرژی و حرکت در تقابل با توهم زمان، خواننده را وارد دنیای عجیبی می‌کند.

مترونوم در بازیگری، به تصریح شیوه خلق شخصیت در یک فضای سه بعدی شامل زمان، حرکت و انرژی می‌پردازد. به شیوه‌ای که نقش انرژی از دو مورد دیگر بسیار پررنگ‌تر است، چرا که با افزایش و کاهش آن دو متغیر دیگر تحت تأثیر قرار می‌گیرند.

نویسنده: مهدی یوسفی مهر

اکتو پلتفرم جامع فعالان تئاتر و سینما