چگونه نویسندگی کنیم؟ | آموزش نویسندگی + 5 ابزار نویسنده و تکنیک‌های نویسندگی
پرسش «چگونه نویسندگی کنیم؟» به تعداد کسانی که می‌نویسند، پاسخ به همراه دارد. هر نویسنده‌ای روش نوشتن خاص خود را دارد و بالتبع، هر فرد علاقه‌مند به نویسندگی، باید روش نوشتن خاص خود را پیدا کند.
نویسندگی عرصه به تصویر کشیدن دنیای تخیل نویسنده در کلمات است و هر کس به واسطه تجربه زیسته، علاقه‌مندی‌ها و سویه فکری خود، از تکنیک‌ها و ابزارهای نویسندگی استفاده می‌کند تا کلمات را به بهترین نحو ممکن، در کنار هم قرار دهد.برای پاسخ به پرسش «چگونه نویسندگی کنیم؟»، شاید بهتر است در ابتدا از خود بپرسید که «می‌خواهم چه چیزی بنویسم» و پس از این که پاسخ این پرسش را یافتید، سعی کنید شیوه‌های فنی نوشتن و ابزارها و تکنیک‌های نویسندگی را بیاموزید.
البته نویسندگان بسیاری وجود دارند که بر غریزه و ناخودآگاه خود تکیه می‌کنند و چندان بر اصول و فنون نویسندگی پایبند نیستند، و گاهاً آثار درخشانی را هم خلق می‌کنند. اما این جمله کلیشه‌ای ولی درست را به یاد داشته باشید: «ما برای رعایت نکردن اصول، نیاز داریم آن‌ها را بشناسیم و برای ساختارشکنی، باید به ساختار مسلط باشیم».
ما در این مطلب، سعی خود را می‌کنیم تا به روش‌های مختلف، پرسش «چگونه نویسندگی کنیم؟» را پاسخ دهیم و شما را با نحوه ورود به این شاخه از رشته هنر، آشنا کنیم.
زبان و ادبیات برای آموزش نویسندگی
به عنوان یک نویسنده، ابتدا به ساکن باید زبانی را که می‌خواهیم به آن نویسندگی کنیم، به درستی بشناسیم. شاید این مورد برایتان بدیهی و ساده به نظر برسد، اما علاقه‌مندان زیادی وجود داشته و دارند که به دلیل عدم تسلط بر زبان و ادبیات مبدأ، در مسیر تبدیل شدن به یک نویسنده شکست خورده‌اند.
خب، شما اگر به اندازه یک انگلیسی زبان به زبان انگلیسی مسلط نباشید، نمی‌توانید به انگلیسی نویسندگی کنید. ساده است، اگر به زبان فارسی هم مسلط نباشید، نمی‌توانید نویسنده شوید. تسلط کامل بر املای کلمات، قواعد نحوی و دستوری زبان فارسی، اصول نگارشی و آشنایی با ادبیات فارسی، پیش‌نیاز ورود به دنیای نویسندگی به این زبان است.
پس اولین پاسخ برای پرسش «چگونه نویسندگی کنیم»، تسلط به زبان و آشنایی با ادبیات زبان مبدأ است.
گسترش تخیل، تجربیات و دایره لغات
قدرتمندترین ابزار یک نویسنده، قوه تخیل اوست. نویسنده دنیای جدیدی می‌آفریند که ممکن است موازی و یا در تضاد با دنیای شخصی او باشد. تخیل ما نشأت گرفته از دیده‌ها و شنیده‌های ماست و تجربیات ما تأثیر زیادی بر آن می‌گذارند. آثار بزرگترین نویسندگان ناشی از تجربیات غنی، بینش عمیق و زاویه دید منحصر به فرد آن‌ها در برخورد با جهان اطراف است.
برخورد با افراد متفاوت جامعه، گفتگو با مردم، سفر، مشاهدات میدانی، مطالعه کتابخانه‌ای و تصویری، و تماشای فیلم‌های مستند و داستانی از زندگی مردم دیگر نقاط ایران و جهان، از راه‌های گسترش دایره تخیل یک نویسنده است.
مطالعه کنیم تا بدانیم چگونه نویسندگی کنیم
همان‌طور که در بخش قبلی ذکر شد، مطالعه از مهم‌ترین کارهای روزمره یک نویسنده است. تقریباً تمام هنرمندان، پشته‌ای غنی از مطالعات در زمینه‌های مختلف دارند و این کار برای یک نویسنده، تقریباً ضروری‌تر از هر هنرمند دیگری است. مطالعه آثار مهم ادبیات داستانی و نمایشی، دایره لغات یک نویسنده را افزایش می‌دهد و نحوه کنار هم قرار دادن کلمات در قالب فرم را به او آموزش می‌دهد. افرادی که به تازگی به نویسندگی علاقه‌مند شده‌اند، علاوه بر «چگونه نویسندگی کنیم»، پرسش دیگری هم دارند: «در چه مدیومی بنویسیم؟».
اگر شعر و شاعری را جدای از نویسندگی در نظر بگیریم، داستان نویسی، رمان نویسی، نمایشنامه نویسی، فیلمنامه نویسی، نویسندگی متون روایی، گزارش نویسی و خبرنگاری و غیره، شاخه‌های مختلف نویسندگی هستند. برخی نویسندگان مدیوم‌های مختلفی را آزمایش کرده‌اند و برخی دیگر تنها در یک مدیوم فعالیت می‌کنند. تجربه نویسندگی در هر کدام از این مدیوم‌ها، بسیار سودمند است و در نهایت، شما هستید که تصمیم می‌گیرید مدیوم اول‌تان کدام یک از این‌ها باشد.
هر کدام اقتضائات خاص خود را دارند، داستان نویسان معمولاً به تنهایی کار خود را انجام می‌دهند و کار یک نمایشنامه نویس یا فیلمنامه نویس، اغلب در کنار یک گروه تئاتر یا فیلم معنا پیدا می‌کند. شما بسته به روحیه و علاقه‌مندی‌های خود، کم کم به سمت یکی از آن‌ها گرایش پیدا خواهید کرد.
ابزارها و تکنیک‌های لازم برای آموزش نویسندگی
ابزار یک نویسنده شامل ذهن، بینش، سویه فکری، گرایش‌های اجتماعی و قوه تخیل اوست که در نهایت از آن‌ها برای در کنار هم قرار دادن کلمات، و شکل‌دهی به فرم و محتوای اثر خود استفاده می‌کند. او برای انجام دادن این کار، نیاز به یادگیری تکنیک‌های نویسندگی دارد.
شما می‌توانید تکنیک‌های نویسندگی را به روش‌های مختلفی بیاموزید. از تحصیل در گرایش‌های مربوط به نویسندگی در دانشگاه‌های هنر و ادبیات گرفته تا ثبت نام در کارگاه‌های آموزشی نویسندگی و مطالعه کتاب‌های تئوری در این زمینه. سبک‌ها و مکاتب ادبی گوناگونی در طی قرن‌های اخیر به وجود آمده و از بین رفته‌اند و هر کدام از آن‌ها، حاوی تکنیک‌ها و اصول و قواعد خود بوده‌اند. در نتیجه، یکی از مهم‌ترین راه‌های یادگیری این موارد، مطالعه تاریخ ادبیات ایران و جهان است.
همچنین بسته به مدیومی که برای نویسندگی انتخاب کرده‌اید، پاسخ به سؤال «چگونه نویسندگی کنیم» متفاوت است. چرا که هر مدیوم تکنیک‌ها و سبک‌های خود را دارد. یک نمایشنامه نویس باید با اصول و قواعد تئاتر دراماتیک و غیردراماتیک آشنایی داشته باشد و یک فیلمنامه نویس، باید فریم‌ها، قاب‌بندی، دکوپاژ و اصول اولیه سینما را به خوبی بشناسد. تسلط بر داستان و داستان‌گویی، عنصر مشترک نویسندگی در تمام این مدیوم‌هاست. به جز نویسندگی‌های گزارش‌گونه و روایی که آن‌ها هم به شیوه‌ای غیر مستقیم با داستان‌گویی ارتباط دارند.
با تمام این موارد، نویسندگی در تمام مدیوم‌ها، اصول و موازین مشترکی هم دارد که در پاراگراف‌های زیر، به معرفی و بررسی آن‌ها خواهیم پرداخت:
طرح داستانی و پیرنگ، شالوده‌های اثر
اغلب نویسندگان تازه کار، پس از نوشتن چندین صفحه داستان یا نمایشنامه، به بن بست می‌خورند و چیز جدیدی برای ادامه دادن به ذهنشان نمی‌رسد. این اتفاق معمولاً به خاطر نداشتن پیرنگ و طرح داستانی رخ می‌دهد. (در سینما، به آن سیناپس هم می‌گویند).
طرح داستانی خلاصه‌ای یک صفحه‌ای یا چندصفحه‌ای از اثر نویسنده است که در ابتدای کار نوشته می‌شود و حاوی زمان و مکان، اتفاق محوری، شخصیت‌های اصلی و روابط کلیدی است. پیرنگ و سیناپس، روایت اتفاقاتی است که پشت سر هم رخ می‌دهند، بدون این که حاوی دیالوگ و جزئیات داستان باشد.
طرح و پیرنگ، نقشه راه نویسنده برای ادامه کار است و مانع از به بن بست رسیدن او در مسیر نوشتن قصه‌اش می‌شود. البته ممکن است در حین نوشتن متن، ایده‌های دیگری به ذهن نویسنده خطور کند و اثر نهایی، بسیار متفاوت از آن‌چه باشد که در طرح اولیه نوشته شده است.
ژانر و سبک
هر اثر نمایشی، سینمایی و داستانی، ژانر و سبک خاص خود را دارد. نویسنده برای تسلط به ژانر و سبک، باید به مکتب‌شناسی، سبک‌شناسی و ژانرشناسی مسلط باشد.
شخصیت پردازی و آموزش نویسندگی
از مهم‌ترین نکاتی که می‌توان در پاسخ به پرسش «چگونه نویسندگی کنیم» مطرح کرد، آشنایی با شخصیت‌پردازی و خلق کاراکترهای به یاد ماندنی است. اغلب کاراکترهای به یاد ماندنی ادبیات، سینما و تئاتر، دارای ویژگی‌ها و خصایصی هستند که آن‌ها را از شخصیت‌های عادی که هر روز در خیابان می‌بینیم، متفاوت می‌کند.
البته ممکن است خاص بودن یک شخصیت، در عادی بودنش نهفته باشد که این مورد هم نیاز به تسلط بر قواعد و تکنیک‌های شخصیت پردازی دارد. از جمله تکنیک‌هایی که نویسندگان برای شخصیت‌پردازی استفاده می‌کنند، می‌توان به روانشناسی شخصیت، استفاده از آرکی‌تایپ‌ها، استفاده از فولکلور، استفاده از شخصیت‌های معروف برای الهام گرفتن و لایه لایه کردن شخصیت اشاره کرد.
گاهی اوقات هم نویسنده خودش یا شخصی را که از نزدیک می‌شناسد، به عنوان شخصیت اصلی وارد داستان می‌کند و وقایعی که برای شخص یا شخص مورد نظرش رخ داده است را با میزانی از دخل و تصرف روایت می‌کند.
دیالوگ نویسی و آموزش نویسندگی
یکی از مهم‌ترین کلیدهای پرسش «چگونه نویسندگی کنیم»، در دیالوگ نویسی نهفته است. دیالوگ نویسی در آثار داستانی و دراماتیک، معمولاً با گفتگوهای روزمره در دنیای عادی تفاوت دارد و موقعیت‌های منحصر به فردتری از زندگی عادی را به تصویر می‌کشد. همچنین دیالوگ یکی از مهم‌ترین راه‌های شناساندن کاراکتر است. بنا به این دلیل، بدیهی است که شخصیت‌ها باید در دیالوگ گویی تشخص خود را داشته باشند و نحوه حرف زدن آن‌ها، نباید با هم شباهت داشته باشد.
سویه فکری
هر نویسنده، سویه فکری و زاویه دید خود را به شرایط اجتماعی و زیستی جامعه اطراف خود دارد. گاهی اوقات این جمله را می‌شنویم که فلان اثر «بسیار از جامعه روز خود عقب‌تر است» یا فلان اثر «واقعیت جامعه اطراف خود را به درستی منعکس می‌کند». بینش یک نویسنده در ارتباط با آن چه که در اطراف او رخ می‌دهد، جزو شاخص‌ترین فاکتورها در تعیین کیفیت کار اوست.
پس از همه این‌ها، چگونه نویسندگی کنیم؟
پاسخ به این پرسش ساده است. با مطالعه و مشاهده، تمرین، تمرین و تمرین. یک جمله کلیشه‌ای ولی صحیح دیگر وجود دارد که اساتید نویسندگی بارها به هنرجویان خود گوشزد می‌کنند: «یک نویسنده، باید هر روز بنویسد. حتی اگر چیزی برای نوشتن نداشته باشد».
هر شخصی که به قواعد نوشتاری یک زبان مسلط باشد، می‌تواند بنویسد. اما این به معنای نویسنده بودن آن شخص نیست. تفاوت نویسنده با غیرنویسنده، در خاصیت و عملکرد چیزی‌ست که می‌نویسند. نویسنده باید بتواند بسیار سریع‌تر، زیباتر و تکنیکی‌تر از یک فرد عادی بنویسد.
نویسنده باید امضای خاص خود را بر روی نوشته‌هایش داشته باشد، به گونه‌ای که با خواندن نوشته‌ای از او، حتی اگر نام نویسنده روی جلد نوشته نشده باشد، بتوانیم تشخیص دهیم نویسنده این اثر کیست. در نهایت، آخرین چیزی که می‌توانیم بگوییم این است: برای پاسخ به پرسش «چگونه نویسندگی کنیم»، کشف کنید که «خودتان قرار است چگونه نویسندگی کنید».
نویسنده: مهدی یوسفی‌مهر
اکتو پلتفرم جامع فعالان تئاتر و سینما
دیدگاهتان را بنویسید
برای نوشتن دیدگاه باید وارد بشوید.