تاریخچه فیلمبرداری

از ارکان اصلی ساخت فیلم میتوان به کارگردان(Director) و فیلمبردار (Photography) که کارش فیلمبرداری است اشاره کرد.

ارتباط علمی، عملی و خلاقانه‌ی فیلمبردار و کارگردان بر اساس طرح یا فیلمنامه (Script) موجود به عنوان نقشه ی راه نتیجه ای قابل قبول را به همراه می آورد. کارگردان باید در حد نیاز به فیلمبرداری مسلط باشد تا بتواند از ابزار و دانش مدیر فیلمبرداری بهتر استفاده نماید و همچنین یک فیلمبردار خوب باید اصول فیلمسازی، مفاهیم و واژه های کارگردانی را بشناسد تا در یک تعامل کامل و سازنده با کارگردان بتواند به وظیفه ی خود به خوبی عمل کند.نتیجه این ارتباط سازنده خلق یک اثر هنری به نام فیلم(Film) است.

روند اختراع دوربین

تقریبا در حدود قرن 10 و 11 بود که دانشمندان و پژوهشگران مختلف که از جمله آن ها که میتوان به ابن هیثم (دانشمند مسلمان)اشاره کرد به امکان عبور نور از یک روزنه باریک (به ترتیبی که یک منظره یا صحنه خارجی روی یک سطح داخلی منعکس شود)پی بردند. مطالعه ی ستارگان از اولین کاربردهای این تکنیک بود.

در قرن 16 میلادی لئوناردو داوینچی هنرمند و مبتکر ایتالیایی مفهوم اتاق تاریک را برای بررسی و مطالعه روی بازتاب نور و ایجاد پرسپکتیو در تابلوی نقاشی استفاده کرد. اتاق تاریک داوینچی اساس دوربین های عکاسی و فیلمبرداری است اما از مشکلات این دوربین ساده میتوان به کم بودن نور، وضوح نداشتن تصویر، بزرگ بودن اتاق و بزرگ بودن ابعاد تصویر از عمده ترین مشکلات این ابزار بود،همچنین مهم ترین سهم داوینچی در تکامل تصویر عکاسی، ارائه نظراتی در مورد نحوه‌ی کاربرد دوربین(Camera) در مقایسه با عملکرد و ساختمان چشم انسان است.

چراغ جادو مرحله سوم در مسیر تکامل ساخت دوربین بود که به دست کرشر کشیش آلمانی در قرن 17 میلادی اختراع شد.

در اوایل قرن 19 «پیتر مارک راجت» پزشک انگلیسی تحقیقات خود را به عنوان «قانون یا اصل دوام نور در چشم درمورد اشیای متحرک»ارائه داد؛ بدین معنی که چشم انسان تصاویری را که با فاصله زمانی کم در مقابلش قرار میگیرد بصورت پیوسته می بیند.حال اگر این تصاویر مجموعه عکس هایی باشد که از لحظات مختلف یک حرکت گرفته شده باشد، چشم آن ها را بصورت تصاویر متحرک می بیند.

یک سال پس از آن «آیرتون پاری»،« توماتروپ» را اختراع کرد. توماتروپ یک مقوای دایره ای شکل است که در یک طرف آن تصویر پرنده و در طرف دیگر تصویر یک قفس نقاشی شده است، وقتی که این دایره‌ی مقوایی با نخ‌هایی که به دو طرف آن متصل بوده چرخانده می شد به نظر می رسید که دو تصویر روی هم افتاده اند و پرنده در قفس دیده می‌شد.

در اواخر سال 1832 بود که یک فیزیکدان بلژیکی«ژوزف پلاتو» دستگاهی به نام «فناکیس توسکوپ» را اختراع کرد.
این دستگاه،حلقه‌ی مقوایی چرخانی بود که روی آن چند تصویر از مراحل مختلف یک حرکت خاص مثلاً (حرکت دویدن) نقاشی شده بود. به این تصاویر از طریق یک آینه و از درون شکاف عمودی در استوانه چرخان دستگاه نگاه می‌شد و در نتیجه صحنه متحرک به نظر می‌رسید. این وسیله خود الهام بخش اختراع دیگری شد به نام زئوتروپ (چرخ زندگی) ساخته‌ی «ویلیام ترنر».

زئوتروپ (Zoetrope) یکی از وسایل زنده نمایی یا ایجاد تصاویر متحرک است زئوتروپ را چرخ زندگی یا گردونه‌ی تصویر نیز می نامند.

در دهه ۱۸۳۰ ضبط تصویر از طریق عکس‌برداری روی صفحات فلزی توسط «ژوزف نیسه‌فور نیپس» و «لوئی داگر» امکان‌پذیر شد.

فاکس تالبوت اولین کسی بود که توانست عکس یا تصویر را به صورت مثبت «پزیتیو» روی کاغذ چاپ کند.
پس از تالبوت عکاس آمریکایی «ادوارد میبریچ» با نصب یک ردیف دوربین عکاسی در میدان اسب سواری موفق به عکس برداری از تاخت اسب شد.

تفنگ عکاسی ایده‌ی بعدی در تکامل دوربین عکاسی بود که اختراع شد.«اتیل ژون ماری» مخترع فرانسوی تفنگ عکاسی را اختراع کرد (دلیل این نامگذاری شکل ساختاری دوربین بود که شببیه به تفنگ ساخته شده بود.) این دوربین می توانست روی صفحات مدور چرخان فلزی که لایه‌ی موادعکاسی و حساس به نور روی آن مالیده شده بود، در هر ثانیه 8 عکس بگیرد.

«جورج ایستمن» در آمریکا فیلم کداک را به صورت نوارهای قابل انعطاف و به شکل حلقه به بازار عکاسی ارائه کرد. او موفق شد لایه حساس به نور فیلم عکاسی «امولسیون» را که روی نواری از جنس سلولوئید شفاف مالیده بود،به عنوان اختراع انحصاری خود به ثبت برساند.

ادیسون دست از تلاش برنداشت و بالاخره بعد از چند سال ودر ۱۸۸۹ میلادی بعد از مطالعات و تجربیات محققان طی سالیان متمادی سرانجام به همراه دستیارش «دیکسن» در آزمایشگاه خود دوربینی به نام «کینتوگراف» ساختند که در آن از حلقه فیلم ۳۵ میلیمتری دندانه دار «جرج ایستمن کداک» برای فیلمبرداری استفاده شد. بدین سان اولین تصاویر متحرک فیلمبرداری شد.
کینتوگراف قادر به پخش تصاویر هم بود ولی مانند کینه توسکوپ وزن زیادی داشت و غیر قابل حمل بود،اما همین دستگاه این امکان را فراهم آورد تا تصاویر متحرک بسیار کوتاهی ساخته شود.

بالاخره در سال 1895میلادی،«برادران لومیر»،«سینماتوگراف» را اختراع کردند که اولین دوربین واقعی سینما به حساب می آید. سینماتوگراف پنج کیلو وزن داشت و با کمی تغییر علاوه بر فیلمبرداری، به عنوان لابراتوار(ظهور و چاپ فیلم) و دستگاه پخش(آپارات) هم قابل استفاده بود.

فیلمبردار و تصویر برداری

اصول هنری در فیلمبرداری و تصویربرداری بر یک پایه استوار است. سینماگران در ابتدا با دوربین های فیلمبرداری کار میکردند. ولی با اختراع تلویزیون و پیشرفت های تکنیکی،دوربین های تصویربرداری نیز بطور گسترده مورد استفاده قرار گرفتند و حرفه تصویربرداری جایگاه ویژه ای در برنامه سازی پیدا کرد.

تصویربردار کیست؟

تصویربـردار کسـي اسـت کـه با اتکا بـه دانش فنـي و مباني هنرهاي تجسـمي، تـوان آماده سـازي و به کارگیري صحیـح تجهیـزات و لـوازم تصویربـرداري، نورپردازي، نورسـنجي و تنظیم رنـگ و کادربندي دوربیـن را به خوبي بداند.
ممکـن اسـت سـاخت برنامـه به چند دوربین نیاز داشـته باشـد. اگر سـاخت برنامه نیـاز به بیش از یـک دوربین داشـته باشـد، تعـداد دوربین هـاي مسـتقر در لوکیشـن، زیر نظر یک مدیـر اداره ميشـود و کلیـه تصویربرداران و اسـتقرار دوربین هـا از شـروع و تـداوم کار زیـر نظر مدیـر فیلمبرداری انجام مي شـود.

در پروژه هایـي کـه داراي بیـش از یـک تصویربـردار اسـت، یکـي از دو یـا چنـد تصویربـردار بـه عنـوان مدیـر تصویربـرداران ایفای نقـش مي کنـد و زیـر نظـر او تجهیـزات تحویل گرفته مي شـود، طبـق نظر او تجهیـزات بین افـراد ذيربـط تقسـیم مي شـود و مسـئولیت بررسـي دوربیـن، لنز و وسـایل حرکتي مثـل تراولینـگ و کرین و یـا بررسـي وسـایل نـور و تجهیـزات جانبـي به عهده اوسـت.

پـس از تقسـیم وسـایل بیـن تصویربـرداران یـا تحویـل وسـایل، هـر تصویربـردار اقـدام بـه اسـتقرار دوربین در لوکیشـن تعریف شـده توسـط کارگـردان ميکنـد.

مهم ترین تجهیزات تصویربرداری و آماده سازی آن

تجهیـزات تصویربـرداري شـامل دوربیـن، فیلترهـا، وسـایل حرکتـي، تجهیـزات نورپـردازي، سـه پایه، مونیتور و کابل هـاي مربوط اسـت.

آماده سـازي این تجهیزات شـامل بررسـي دوربین، لنزها، وسـایل حرکتـي، پروژکتورها،تنظیـم سـه پایه ها و لِـول کـردن کلگـي سـه پایه، نصب باتـري، جاگذاري فیلـم یا حافظـه، آماده کـردن مونیتور و کابل هـاي مربـوط و کالیبـر کـردن دوربیـن و مانیتـور، اتصـال کابل ها، آماده کـردن منبع تغذیـه مانیتور و وایت بالانـس کـردن دوربیـن اسـت. همزمان آماده سـازي و تنظیم صدا، آماده سـازي بـوم صدا، تسـت HF و میکروفن و نصـب و اتصـال بـدون نقص آن ها مي باشـد.

دوربین چیست؟

اولیـن و مهمتریـن ابـزار براي سـاخت فیلم یا یـک برنامه ویدئویـي، دوربین فیلمبـرداري یا تصویربرداري اسـت. که داراي دو سـاختار یا سیسـتم متفاوت هسـتند.

دوربین فیلمبرداری

در ایـن نـوع دوربیـن تصاویر بـر روي فیلـم که ازجنـس طلـق یا سـل (Sel)است، ضبط می شود. در ایـن روش از فیلـم بـه عنـوان محـل ثبـت و یـا بسـتر تصاویـر اسـتفاده می‌شـود کـه در فراینـد شـیمیایي عمـل ثبـت انجـام می‌شـود.

دوربین ویدئویی

بـه دوربین هایـي گفتـه مي شـود کـه بـراي ضبط تصاویـر متحـرك الکترونیکـي بـه کار مـيرود. دراین شـیوه تصاویر توسـط دوربین هـاي ویدئویي و دیجیتـال بـه صـورت فرم هـاي بـه هـم پیوسـته تصویربـرداری مي‌شـود.

در ایـن روش از کاسـت‌های مغناطیسـي ماننـد بتـا کـم(Beta Cam) یا دی وی دی (Dvd) یا مموری(هارد-Hard) اسـتفاده مي شـود که محل ذخیره سـازي و یـا ثبـت تصاویـر ضبط شـده اسـت.

نویسنده: امیرسالار رجبی

اکتو آکادمی جامع فعالان تئاتر و سینما