چگونه یک مونولوگ دراماتیک بنویسیم؟

مونولوگ یا تک‌گویی، گفتاری طولانی است که توسّط شخصیتی منفرد در نمایش یا فیلم ادا می‌شود. تک‌گویی‌ها می‌توانند حالت گفتگوی درونی داشته باشند و یا در خطاب به دیگر شخصیت های بازی، و حتّی مخاطب ادا شوند.

مونولوگ از ریشه یونانی واژه‌های تنهایی و گفتار ساخته شده و استحاله یافته دیالوگ می‌باشد که ریشه در کلمه یونانی گفتگو دارد. مونولوگ‌ ها اهداف خاصّی در داستان‌پردازی دارند، من‌جمله این‌که جزئیاتی را درباره شخصیت یا طرح داستانی به مخاطب ارائه دهند. همچنین در صورتی که با دقّت از آن‌ها استفاده شود، راهی فوق‌العاده برای به اشتراک‌گذاری افکار درونی و بک‌استوری شخصیت و راهی برای ارائه جزئیات داستان هستند.

مونولوگ و سولی‌لوگ چه تفاوتی با یکدیگر دارند؟

وقتی شخصیتی به جای تک‌گویی با شخصیتی دیگر، در یک مونولوگ داخلی (که گاهی اوقات مونولوگ درونی هم نامیده می‌شود) با خودش صحبت کند، این عمل اغلب سولی‌لوگ نام‌گذاری می‌شود. سولی‌لوگ ها ابزاری رایج در نمایشنامه‌های شکسپیر هستند و مسلمّاً بارزترین نمونه آن سخنرانی «بودن یا نبودن» از شخصیت هملت است. در این تک‌گویی معروف، هملت شک می‌کند که آیا همچنان به مخالفت با عموی شیطانی خود ادامه دهد یا این‌که خودکشی کند؟

در اینجا چند خط ابتدایی این سولی‌لوگ آورده شده است. (ترجمه م.ا. به‌آذین)

«بودن یا نبودن، حرف در همین است. آیا بزرگواری آدمی بیشتر در آن است که زخم فلاخن و تیر بخت ستم‌پیشه را تاب‌آورد، یا آن‌که در برابر دریایی فتنه و آشوب سلاح برگیرد و با ایستادگی خویش بدان همه پایان‌دهد؟»

سه نکته کلیدی در هنگام نوشتن مونولوگ

مونولوگ نویسی راهی برای شکل‌ گرفتن نویسنده و این‌که او الان می تواند بدون هیچ محدودیتی بنویسد نیست. در حقیقت، نمایشنامه‌های بر پایه مونولوگ که بدیهتاً تماماً مونولوگ و مقداری بازی هستند، باید با وسواس و خویشتن‌داری خاصّی نوشته شوند؛ در غیر این صورت می توانند به سرعت بینندگان را خسته کنند و تک‌گویی‌ هایشان نیز فاقد وجوه شخصیت‌پردازانه شود. چند ملاحظه اساسی وجود دارد که برای نوشتن مونولوگ، باید آن‌ها را به خاطر بسپارید.

1- بک‌استوری شخصیت یا اهمّیت خطّ داستانی: مفروض است که مونولوگ‌ها وظیفه دارند جزئیات مهم مربوط به شخصیت یا طرح را آشکار کنند. ضروری است که شما به عنوان نویسنده، لحنی برای گفتار شخصیت و طرح داستانی دقیقی برای زندگی او در نظر بگیرید، حتّی قبل از آغاز نوشتن. مونولوگ ها به شکل گیری شخصیت و آگاهی از وقایع زندگی او در ذهن و توسّط مخاطب کمک می‌کنند.

2- موتیف‌های شخصیت: مردم مونولوگ نمی‌کنند، مگر این که دلیلی برای آن داشته باشند. به همین ترتیب، هر شخصیتی که در یک نمایش یا فیلم یا سرتاسر آن مونولوگ ادا می‌کند، باید انگیزه یا موتیفی برای آن سخنان داشته ‌باشد.

3- صدای شخصیت: نویسندگان تازه‌کار وسوسه می‌شوند که از مونولوگ به عنوان راهی برای نشان دادن مهارت خود در نوشتن استفاده کنند؛ با این حال، زیاده‌روی در این کار مخاطب را به سرعت از داستان خارج می‌کند. انواع مختلفی از مونولوگ ها وجود دارد که نویسنده می‌تواند در حین نوشتن آن ها را کشف کند، امّا تک‌گویی‌های داستان شما باید طبیعی و در عین حال نامرئی باشند. نامرئی به این معنی که این نوشتار باید در لایه اوّل از سوی شخصیت و در زیرمتن از دیدگاه شما بیان شوند. استفاده از زبانی که اصالتاً مربوط به شخصیت خود شما باشد، برای نوشتن خوب است و به تولید یک مونولوگ تأثیر گذار کمک می‌کند.

چگونه مونولوگ بنویسیم؟

تک‌گویی‌های خوب، دقیقاً مانند داستان‌های خوب ساخته و پرداخته می‌شوند: آن‌ها یک آغاز، یک میانه و یک پایان دارند. این ریتم برای ایجاد کشش و گنگی‌گریزی در داستان‌های طولانی بسیار مهم است؛ زیرا بدون آن؛ داستان ها می توانند مبهم، یکنواخت و بیات به‌نظر برسند.

شروع: همانطور که پیشتر هم ذکر شد، در زندگی واقعی مردم بدون دلیل شروع به مونولوگ کردن نمی‌کنند. آن ها معمولاً در پاسخ به یک دیالوگ یا در واکنش به آنچه اتّفاق افتاده است حرف می زنند. هنگام نوشتن، سعی کنید به راحتی و در اولّین سطر وارد مونولوگ شوید. حتّی اگر اوّلین سطر شما «من به چیزی که دیروز گفتی فکر می‌کردم» باشد. این راهی آسان برای شروع تک‌گویی از جانب یک شخصیت است.

میانه: میانه‌‌ی مونولوگ، می تواند سخت ترین قسمت آن برای نوشتن باشد؛ زیرا مخاطب طی سخنرانی‌های طولانی خسته می‌شود. بسیار مهم است که تک‌گویی شما قابل پیش بینی نباشد. پیچ و خمی ریز در دل پیرنگ خود بگنجانید تا مونولوگ شما بجای یک سخنرانی خسته‌کننده، تبدیل به یک داستان‌سرایی جذّاب شود. می‌توانید از جزئیات جالب طرح و یا از روش‌های منحصر‌به‌فرد توصیف شخصیت استفاده کنید تا مونولوگ خود را جذّاب و تر‌و‌تازه نگه‌دارید.

پایان: رایج است که مونولوگ‌ها – علی‌الخصوص در مواردی که به منظور ترغیب یا تهییج یک شخصیت دیگر برای انجام کاری گفته می‌شوند – با بیان سریع منظور به پایان برسند. با این حال، در پایان تک‌گویی زیاد توضیح ندهید. این می‌تواند احساس کم‌عمق یا غیر‌جالب‌بودن را در آن ایجاد‌کند. در عوض به مخاطبین یا خوانندگان اعتماد‌ کنید تا خودشان معنای آن را دریافت‌کنند.

چهار توصیه تکمیلی برای نوشتن یک مونولوگ قوی

بهترین راه برای نوشتن یک مونولوگ قوی تمرین‌کردن است. هر تک‌گویی که می‌نویسید، به شما کمک می‌کند برای مورد بعدی پیشرفت کنید. چند توصیه تکمیلی حسن ختام این درسنامه خواهد بود:

1- آن را مختصر نگه دارید. تک‌گویی چیزی نیست که برای پر کردن زمان در یک نمایشنامه استفاده شود؛ بنابراین هنگام نوشتن آن، سعی‌کنید که تا حدّ امکان کوتاه باشد. این نه یعنی این‌که مونولوگ شما حتماً باید به کوتاه‌ترین شکل ممکن نوشته‌ شده‌ باشد، بلکه یعنی شما باید وقت خود را صرف شناسایی و ویرایش موارد مهم متن کنید نه اطناب آن. هر چه تمرکز تک‌گویی شما بیشتر بر نکات کلیدی طرح باشد، برای خوانندگان قدرتمندتر و به یاد ماندنی‌تر خواهدبود.

2- چینش تک‌گویی‌های مختلف یک نمایشنامه در جای درست، نکته‌ای کلیدی است. مونولوگ‌ها ابزار نوشتاری بسیار قدرتمندی هستند و قرارگیری تعداد زیادی از آن‌ها در فواصل نزدیک به هم، باعث خستگی مخاطب می‌شود. تا ‌جایی که ممکن است تعداد مونولوگ‌های خود را محدود کنید و طوری آن‌ها را در داستان قرار دهید که مخاطب با خواندن هرکدام از آن‌ها به نقطه‌ای عقب تر در داستان رجوع کند. این به حضور درخشان مونولوگ در متن یاری و از خسته‌شدن مخاطب جلوگیری می‌کند.

3- از جزئیات استفاده کنید. مونولوگ‌هایی که کاملاً به زبان معیار نوشته می‌شوند، معمولاً فراموش‌ نشدنی هستند، امّا نه همه آن‌ها. بینندگان برای چفت و بست دادن بخش‌بخش آن ها به‌هم و به یاد سپردنشان به جزئیات مشخصّی احتیاج دارند. با خلق تصاویر زنده، به تک گویی‌های خود طراوت ببخشید تا آن‌ها را به یاد ماندنی کنید. (زمان هایی که هملت وار نسبت به بودن یا نبودن چیزی شک دارید، از حواس پنج گانه خود استفاده کنید.)

4- تک گویی های بیشتری بخوانید و ببینید. مونولوگ‌های عالی از مونولوگ‌های بزرگ دیگری الهام گرفته‌اند. وقتی در نقطه‌ای گیر کردید، نمونه‌های دیگری از تک‌گویی‌های شناخته‌شده را بخوانید تا به مسیر درست خود برگردید. تک گویی‌های ویلیام شکسپیر، همیشه برای شروع خوب است. (بعد از مطالعه هملت، نگاهی به رویای نیمه شب تابستان و رومئو و ژولیت هم بیاندازید.)

منبع: برگرفته از مسترکلاس های دیوید ممت

ترجمه: مهدی یوسفی (مهر)

اکتو آکادمی جامع فعالان تئاتر و سینما

[/restrict]